ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Α. ΛΟΥΡΙΑ). Σημειώσεις Γ. Παπανικολάου

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Α. ΛΟΥΡΙΑ).

Σημειώσεις Γ. Παπανικολάου

Οι νοητικές διεργασίες δεν θεωρούνται πλέον αυτόνομες οντότητες, αλλά συστατικά ενός οργανωμένου όλου, του νου, ο οποίος λειτουργεί και αναπτύσσεται μέσα σε ορισμένο κονωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον, ιστορικά προσδιορισμένο.

Το κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον διαμεσολαβεί και προσδιορίζει τον τρόπο αντίληψης και σκέψης του ατόμου.

Η κοινωνική μεσολάβηση περνά μέσα απ τη γλώσσα και τις έννοιες που αυτή κωδικοποιεί και μέσα από τους καθιερωμένους τρόπους δράσης.

Η δράση, όπως και ο λόγος (που υπερβαίνει τη γλώσσα γιατί είναι σκόπιμη επικοινωνιακή δράση), είναι σκόπιμες ακολουθίες ενεργειών, που προσδιορίζονται όχι μόνο απ τον ατομικό στόχο, αλλά και απ τα εργαλεία που διαθέτει η κοινωνία σε μια δεδομένη στιγμή.

Στην πραγματικότητα, αυτό που υποδηλώνει η σύγχρονη έρευνα είναι ότι η εκπαίδευση έχει αποτελέσματα, αλλά μόνο στον πολύ περιορισμένο τομέα όπου εκπαιδεύεται κανείς, χωρίς μεταβίβαση στους υπόλοιπους τομείς σκέψης και δραστηριότητας.

Οι ανώτερες γνωστικές διεργασίες παραμένουν κοινωνικο-ιστορικές στη φύση τους και η δομή της νοητικής δραστηριότητας -όχι μόνο το συγκεκριμένο περιεχόμενο, αλλά και οι γενικές μορφές που είναι βασικές για όλες τις γνωστικές λειτουργίες- μεταβάλλονται ανάλογα με την ιστορική εξέλιξη.

Η συνείδηση είναι η ανώτερη μορφή αντανάκλασης της πραγματικότητας, δεν θεωρείται εκ των προτέρων δεδομένη, αμετάβλητη και παθητική, αλλά σχηματίζεται απ τη δραστηριότητα και χρησιμοποιείται απ τους ανθρώπους με σκοπό τον προσανατολισμό τους στο περιβάλλον, όχι μόνο με προσαρμογή στις συνθήκες, αλλά και με τον ανασχηματισμό τους.

Οι νοητικές διεργασίες εξαρτώνται απ τις μορφές των ενεργών δραστηριοτήτων στο κατάλληλο περιβάλλον.

Οι άνθρωποι λειτουργούν και με "απόντα" αντικείμενα, συνεπώς με "αντίγραφο" του κόσμου, μέσω των λέξεων, που διατηρούν τα νοήματα ακόμη και όταν το άτομο δεν έχει άμεση εμπειρία των αντικειμένων στα οποία αυτές αναφέρονται.

Οι άνθρωποι έχουν στη διάθεσή τους ένα ισχυρό αντικειμενικό εργαλείο που τους επιτρέπει ν αναπαριστούν τα αντικείμενα και τις καταστάσεις, αλλά και να δημιουργούν αντικειμενικούς λογικούς κώδικες. Οι κώδικες αυτοί οδηγούν τον άνθρωπο πέρα απ την άμεση εμπειρία, στη συναγωγή συμπερασμάτων, εξίσου αντικειμενικών με τις άμεσες αντικειμενικές εμπειρίες. Η κοινωνική ιστορία καθιέρωσε τη γλώσσα και τους λογικούς κώδικες, που επιτρέπουν στον άνθρωπο να μεταπηδά απ την αίσθηση στον ορθό λόγο. Αυτή η μετάβαση ήταν τόσο σημαντική, όσο ήταν η μετάβαση απ την άψυχη στην έμψυχη ύλη.

Ορισμένες νοητικές διαδικασίες δεν αναπτύσσονται χωρίς τις κατάλληλες μορφές της κοινωνικής ζωής.

Οι άμεσες εντυπώσεις που κυριαρχούν στη νόηση της παιδικής ηλικίας, υποχωρούν κατά την εφηβεία με την εμφάνιση των αφηρημένων εννοιών και γενικεύσεων του εξωτερικού και εσωτερικού λόγου.

Ενώ το μικρό παιδί σκέπτεται μέσω της μνήμης, ο έφηβος θυμάται μέσω της σκέψης.

"Καταγραφική-λειτουργική" είναι η δραστηριότητα που καθοδηγείται απ τα φυσικά χαρακτηριστικά των αντικειμένων που χρησιμοποιεί το άτομο στην καθημερινή πρακτική.

Η αντίληψη του ατόμου για τον εαυτό του απορρέει απ την αντίληψή του για τους άλλους. Η διαδικασία της αντίληψης του εαυτού σχηματίζεται απ την κοινωνική δραστηριότητα, η οποία προϋποθέτει συνεργασία με άλλους ανθρώπους και ανάλυση της συμπεριφοράς τους.

Η αντίληψη είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που περιέχει σύνθετες ενέργειες προσανατολισμού, πιθανολογική δομή, ανάλυση και σύνθεση των χαρακτηριστικών που γίνονται αντιληπτά και διεργασίες λήψης αποφάσεων.

Η αντίληψη είναι μια σύνθετη διαδικασία, παρόμοια στη δομή της με τις διαδικασίες των πλέον σύνθετων γνωστικών δραστηριοτήτων.

Είναι μια σύνθετη, αλλά και ενεργητική δραστηριότητα ταξινόμησης των εισαγώμενων πληροφοριών σε γνωστές κατηγορίες, ένα φαινόμενο στενά συνδεδεμένο με τις λειτουργίες αφαίρεσης και γενίκευσης της γλώσσας.

Το ανθρώπινο μάτι μπορεί να διακρίνει έως και 2-3 εκατομμύρια διαφορετικές αποχρώσεις, αλλά ο άνθρωπος γνωρίζει μόνο 20-25 ονόματα χρωμάτων. Το ίδιο ισχύει και για την αντίληψη των γεωμετρικών σχημάτων, που σπάνια ταυτίζονται με το γεωμετρικό πρωτότυπο.

Η αντίληψη χρησιμοποιεί βοηθητικά μέσα και περιλαμβάνει την ενεργητική συμμετοχή της γλώσσας.

Δομικά, η αντίληψη εξαρτάται από ιστορικά καθιερωμένες ανθρώπινες πρακτικές, που μπορούν να τροποποιήσουν το σύστημα κωδίκων που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία της εισαγώμενης πληροφορίας, και να επηρεάσουν την απόφαση για την ταξινόμηση των αντικειμένων στις κατάλληλες κατηγορίες.

Η ιστορική προσέγγιση μας υποχρεώνει ν αμφισβητήσουμε το "αμετάβλητο" των νόμων για την αντίληψη χρωμάτων και σχημάτων. Οι νόμοι αυτοί είναι περιορισμένης ιστορικής φύσης.

Υπάρχουν τεράστιες δομικές διαφορές στο λεξιλόγιο των χρωμάτων στις διάφορες γλώσσες και αυτές οι διαφορές επιδρούν στη δομή των γνωστικών διαδικασιών.

Στις διάφορες γλώσσες διακρίνονται ορισμένες χρωματικές διαφορές, ενώ αγνοούνται άλλες. Έτσι έχουμε διαφορετικές ομαδοποιήσεις. Όταν μια γλώσσα έχει κοινό όνομα για το μπλε και το πράσινο, τα χρώματα αυτά συνήθως συγχέονται.

Ο πλούτος των εκφράσεων για ορισμένα χρώματα και η γλωσσική φτώχεια για άλλα, οφείλεται στη διαφορετική πρακτική σημασία που ορισμένα χρώματα έχουν στις διάφορες κοινωνίες (πχ δεκάδες ονομάτων για τις αποχρώσεις του άσπρου στις αρκτικές περιοχές, απουσία αποχρώσεων του κόκκινου και του πράσινου).

Σε κάποιες πρωτόγονες κοινωνίες δεν υπάρχουν κατηγορίες χρωμάτων. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μεταφορικά ονόματα, συσχετίζοντας τα χρώματα με συγκεκριμένες καταστάσεις πρακτικής σημασίας.

Τα ονόματα των χρωμάτων έχουν σχέση με την πρακτική και επηρεάζουν την αντίληψη.

Αντιλαμβάνονταν τα σχήματα σαν αντικείμενα.

Η οπτική αντίληψη είναι μια πολύπλοκη σημασιολογική δομή, βασισμένη σε κάποιο σύστημα που μεταβάλλεται με την ιστορική εξέλιξη. Περιέχει διάφορα είδη επεξεργασίας της οπτικής πληροφορίας, όπως επεξεργασία της άμεσης εντύπωσης, επεξεργασία της στα πλαίσια της πρακτικής εμπειρίας και διαμέσου της γλώσσας και των μορφών ανάλυσης και σύνθεσης της πληροφορίας.

Οι οπτικές πλάνες εξαρτώνται απ τις ιστορικές συνθήκες. Όσες σχετίζονται με γεωμετρικά σχήματα είναι συχνότερες στους κατοίκους των πόλεων.

Στην αφαιρετική ή κατηγοριακή ταξινόμηση, τα άτομα σχηματίζουν μια κατηγορία επιλέγοντας αντικείμενα που αντιστοιχούν σε μια αφηρημένη έννοια (πλεούμενα, εργαλεία, ζώα, φυτά), ανεξάρτητυα απ το κατά πόσο τα περιεχόμενα της κάθε κατηγορίας συναντώνται μαζί.

Τόσο ο τρόπος παρουσίασης, όσο και το χρώμα, το μέγεθος ή το υλικό, δεν παίζουν ρόλο.

Η κατηγοριακή σκέψη είναι αρκετά ευέλικτη. Τα άτομα εύκολα μεταπηδούν απ το ένα χαρακτηριστικό στο άλλο για να σχηματίσουν κατηγορίες (ταξινομούν ανά είδος, υλικό, μέγεθος, χρώμα). Η ικανότητα μετάβασης απ τη μια κατηγορία στην άλλη είναι ένα απ τα κύρια χαρακτηριστικά της αφαιρετικής σκέψης.

Στη συγκεκριμένη ή περιστασιακή σκέψη, τα άτομα δεν ομαδοποιούν τ αντικείμενα σε λογικές κατηγορίες, αλλά τα ενσωματώνουν σε καταγραφικές-λειτουργικές καταστάσεις, προερχόμενες απ τη ζωή τους, με τη βοήθεια της μνήμης.

Αυτή η σκέψη είναι άκαμπτη. Τα άτομα που τη χρησιμοποιούν έχουν μεγάλη δυσκολία να χειριστούν την οπτική σκέψη και να μεταπηδήσουν σε άλλο κριτήριο ταξινόμησης.

Ο Βιγκότσκι πίστευε ότι η γλώσσα είναι το πιο αποφασιστικό στοιχείο στη συστηματοποίηση της αντίληψης. Η διαδικασία σχηματισμού των εννοιών έχει τις ρίζες της στη χρήση των λέξεων, που αποκτούν διαφορετική σημασία στα διάφορα στάδια της εξέλιξης. Η σημασία των λέξεων εξελίσσεται ανάλογα με τις κοινωνικοοικονομικές  συνθήκες).

Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού οι λέξεις δεν αποτελούν παράγοντα οργάνωσης. Δεν αποτελούν ακόμη ανεξάρτητα μέσα ταξινόμησης.

Η ομάδα που προκύπτει δεν αντανακλά μια ενιαία έννοια, αλλά μια απλή συγκέντρωση αντικειμένων. Αυτό το είδος ομαδοποίησης εμφανίζεται όταν τα αντικείμενα ενσωματώνονται σε μια περίσταση, στην οποία το καθένα συμμετέχει σε ατομική βάση.

Στην εφηβεία, το παιδί δεν γενικεύει πλέον απλώς με βάση τις άμεσες εντυπώσεις του, αλλά απομονώνει ορισμένα εξέχοντα χαρακτηριστικά των αντικειμένων και σ αυτό βασίζει την κατηγοριοποίησή του (συσχετίζει το κάθε αντικείμενο με μια αφηρημένη έννοια). Μετά αναπτύσσει ένα σύστημα ιεράρχησης εννοιών που εκφράζει όλο και περισσότερο τους "βαθμούς κοινότητας". Τότε επικεντρώνεται στις κατηγοριακές σχέσεις των αντικειμένων και όχι στο συγκεκριμένο τρόπο που επιδρά το ένα στο άλλο.

Η καταγραφική μέθοδος γενίκευσης βασίζεται στην πρακτική εμπειρία του ατόμου, σε αντίθεση με την κατηγοριοποιητική ή εννοιολογική σκέψη που αποτελεί κοινή εμπειρία της κοινωνίας και μεταδίδεται μέσω του γλωσσικού συστήματος.

Η μετάβαση απ την περιστασιακή στην κατηγοριακή σκέψη έχει σχέση με το είδος της δραστηριότητας του ατόμου.

Η μετάβαση απ την οπτική στην εννοιολογική σκέψη είναι εξίσου σημαντική και δεν επιδρά μόνο στο ρόλο που αναλαμβάνουν οι λέξεις σε μια διαδικασία κωδικοποίησης, αλλά μεταβάλλει επίσης την ίδια τη φύση των λέξεων. Το μήνυμα που περιέχουν.

Ενώ τα συναισθήματα και οι συγκεκριμένες ιδέες χρωματίζουν το νόημα των λέξεων στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης, με τον ίδιο τρόπο στα επόμενα στάδια ένα ιστορικά αναπτυσσόμενο σημασιολογικό σύστημα διέπει το νόημα των λέξεων.

Διαφορετικά κοινωνικά συστήματα παράγουν διαφορετικά είδη γενικεύσεων.

Τα αντικείμενα σφυρί, πριόνι, κούτσουρο και τσεκούρι μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με την αφηρημένη κατηγορία "εργαλεία" ή σύμφωνα με τη συμμετοχή τους στην καθημερινή ζωή (κόψιμο ξύλων). Το δεύτερο κριτήριο περιλαμβάνει τα αντικείμενα που συμμετέχουν στην πράξη, δηλ στο κόψιμο των ξύλων (πριόνι, κούτσουρο, τσεκούρι).

Αντί να επιλέγουν παρόμοια αντικείμενα, επέλεγαν αντικείμενα κατάλληλα για κάποιο σκοπό. Αντικατέστησαν δηλ ένα θεωρητικό έργο με ένα πρακτικό. Αναπαρήγαγαν την πρακτική σχέση μέσα στα αντικείμενα.

Δεν χειρίστηκαν τις λέξεις σαν σύμβολα των αφηρημένων κατηγοριών για την ταξινόμηση των αντικειμένων. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν οι συγκεκριμένες ιδέες για πρακτικά σχήματα, μέσα στα οποία ενσωμάτωναν τα αντικείμενα.

Η τάση αναπαραγωγής λειτουργιών της πρακτικής ζωής ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για τα ανεκπαίδευτα, αναλφάβητα άτομα.

Όσοι είχαν παρακολουθήσει κάποια μαθήματα χρησιμοποιούσαν και τους δυο τρόπους γενίκευσης, τον πρακτικό και τον θεωρητικό, με τον πρώτο να είναι ο κυρίαρχος.

Κατά κανόνα σκέφτονταν με βάση την πρακτική χρησιμότητα. Όταν αναφερόμασταν στον όρο που προσδιόριζε αυτή την ομάδα αντικειμένων, αδιαφορούσαν για την πληροφορία ή την θεωρούσαν άχρηστη.

Αντιλαμβάνεται την έννοια "βάζω μαζί" με πρακτικό τρόπο, που σημαίνει "βάζω δίπλα-δίπλα".

Αδιαφόρησαν για το γεγονός ότι τα αντικείμενα είχαν παρόμοια χαρακτηριστικά και συνεχώς σχημάτιζαν μια συγκεκριμένη περίσταση στην οποία συμμετείχαν τα αντικείμενα.

Ερμήνευαν την οδηγία "ομαδοποιήστε τα παρόμοια αντικείμενα" σαν "επιλέξτε τα κατάλληλα ή απαραίτητα αντικείμενα".

Η συγκεκριμένη σκέψη δεν είναι ούτε εγγενής ούτε γενετικά καθορισμένη. Είναι αποτέλεσμα του αναλφαβητισμού και των απλοϊκών δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής των ανθρώπων αυτών.

Ένα άτομο μπορεί να παρατηρήσει τις διαφορές των αντικειμένων πολύ πριν προσδιορίσει τη βάση της ομοιότητάς τους.

Το άτομο προκειμένου ν αποφασίσει σε τι διαφέρουν δύο αντικείμενα πρέπει απλά να περιγράψει τα φυσικά τους χαρακτηριστικά (αυτό αφορά τις άμεσες εντυπώσεις της οπτικής μνήμης).

Η διαδικασία προσδιορισμού της ομοιότητας περιέχει αναπόφευκτα κάποιους λεκτικούς και λογικούς παράγοντες στο βαθμό που προϋποθέτει την ικανότητα απομόνωσης και σύγκρισης χαρακτηριστικών.

Η αρχική λειτουργία της γλώσσας δεν είναι ο σχηματισμός αφαιρέσεων και γενικεύσεων για τις κατηγοριακές σχέσεις, αλλά η αναβίωση κατάλληλων καταγραφικών και πρακτικών περιστάσεων.

Μια λέξη διατηρεί το πρωταρχικό νόημά της, έχει όμως παράλληλα μία ευρεία δευτερεύουσα σημασία, που αφορά όχι μόνο στη συγκεκριμένη ομάδα αντικειμένων, αλλά και σε όσα σχετίζονται πρακτικά μαζί τους.

Οι λέξεις έχουν τελείως διαφορετικές λειτουργίες από αυτές που έχουν σ ένα σύστημα αφαιρετικής σκέψης. Δεν χρησιμοποιούνται για να κωδικοποιήσουν τα αντικείμενα σε εννοιολογικά σχήματα, αλλά για ν αναδείξουν την πρακτική σχέση αυτών των αντικειμένων.

Ένα άτομο που έχει την ικανότητα της αφαιρετικής σκέψης αντανακλά τον εξωτερικό κόσμο με μεγαλύτερο βάθος και περισσότερο ολοκληρωμένα και βγάζει συμπεράσματα από τα φαινόμενα που αντιλαμβάνεται βασιζόμενο όχι μόνο στις προσωπικές του εμπειρίες, αλλά και στα σχήματα της λογικής σκέψης.

Μετάβαση απ την αισθητηριακή στην λογική συνείδηση, ένα φαινόμενο που οι κλασσικοί του μαρξισμού θεώρησαν σαν το πιο σπουδαίο στην ιστορία.

Η παρουσία γενικών εννοιών, στις οποίες υποτάσσονται άλλες ιεραρχικά κατώτερες, δημιουργεί ένα λογικό σύστημα κωδίκων, που καθώς η θεωρητική σκέψη αναπτύσσεται, γίνεται όλο και πιο σύνθετο.

Γενετική λογική: η ιδέα πως οι λογικές κατηγορίες ισχύουν για όλους και παραμένουν σταθερές είναι λανθασμένη. Τα λογικά σχήματα είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης ψυχολογικής ανάπτυξης.

Το υποκείμενο επαναλαμβάνοντας τις προκείμενες, δεν έδινε σ αυτές το χαρακτήρα καθολικών ισχυρισμών, αλλά μετέτρεπε την κάθε μια σε ένα συγκεκριμένο ισχυρισμό, ασύνδετο λογικά με τον άλλο, και άχρηστο για τη συναγωγή οποιουδήποτε λογικού συμπεράσματος.

Οι πιο χαρακτηριστικές απαντήσεις των υποκειμένων αποτελούσαν μια πλήρη άρνηση της δυνατότητας συναγωγής συμπεράσματος από προτάσεις για πράγματα για τα οποία δεν είχαν προσωπική εμπειρία, καθώς και επιφύλαξη για οποιαδήποτε λογική λειτουργία θεωρητικής φύσης, παρόλο που αναγνώριζαν τη δυνατότητα συναγωγής συμπερασμάτων απ την πρακτική εμπειρία του καθενός.

Για τα αναλφάβητα υποκείμενα 3 είναι οι παράγοντες που περιορίζουν την ικανότητά τους για θεωρητική, λεκτική και λογική σκέψη.

Ο πρώτος είναι η αμφισβήτηση της αρχικής προκείμενης, η οποία δεν αντιπροσωπεύει προσωπική εμπειρία.

Ο 2ος παράγοντας είναι ότι τα υποκείμενα δεν θεωρούσαν τις προκείμενες του συλλογισμού καθολικές.

Ο 3ος παράγοντας αφορά τη διάσπαση του συλλογισμού σε 3 ανεξάρτητες και μεμονωμένες προτάσεις χωρίς ενιαία λογική και επομένως χωρίς προοπτική καθοδήγησης της σκέψης.

Τα  υποκείμενα χρησιμοποιούσαν τις λογικές σχέσεις αρκετά αντικειμενικά όταν βασίζονταν στην προσωπική τους εμπειρία.

Η βασική δυσκολία βρισκόταν στην αφαίρεση των συνθηκών του προβλήματος απ την πρακτική εμπειρία, στη διαλογιστική στα πλαίσια ενός κλειστού λογικού συστήματος.

Όταν το πρόβλημα τοποθετείται σε αφηρημένο επίπεδο, τα υποκείμενα αδυνατούν να σκεφτούν λογικά για συνθήκες που είναι ξεκομμένες απ την πρακτική τους εμπειρία. Μόνο όταν η εμπειρία αυτή εξειδικεύεται μπορούν να εκτελέσουν τους κατάλληλους υπολογισμούς.

Η σημασία του σχολείου δεν βρίσκεται μόνο στην απόκτηση γνώσης, αλλά και στη δημιουργία νέων κινήτρων και τρόπων λεκτικής και λογικής σκέψης, ξεκομμένων απ την άμεση πρακτική εμπειρία.

Η αναπαραγωγική διαφέρει απ τη δημιουργική φαντασία. Η φαντασία μπορεί να συνδέεται με την πρακτική εμπειρία ή ν ανήκει σ ένα σύστημα λεκτικής και λογικής σκέψης.

Η φαντασία αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας σύνθετης επιδιωκόμενης δραστηριότητας σε προχωρημένο αναπτυξιακό στάδιο.

Στην αρχή ο άνθρωπος έβλεπε τον εαυτό του όπως μέσα από καθρέφτη, μόνο που τον έβλεπε σαν έναν άλλο άνθρωπο. Μόνο σχετιζόμενος με τον Παύλο σαν κάποιο σαν τον εαυτό του, αρχίζει ο Πέτρος να σχετίζεται με τον εαυτό του σαν άτομο.

Οι άνθρωποι πρώτα σχηματίζουν κρίσεις για τους άλλους και αντιλαμβάνονται τις κρίσεις των άλλων γι αυτούς και κατόπιν υπό την επίδραση αυτών των κρίσεων, μπορούν να σχηματίσουν κρίσεις για τον εαυτό τους.

Αξιοσημείωτα ήταν τα γεγονότα που έδειχναν τον αποφασιστικό ρόλο που παίζουν οι συλλογικές δραστηριότητες στην ανάπτυξη της αυτογνωσίας.

Σταδιακά αποκτούν μια εικόνα του "ιδανικού εαυτού" που αρχίζει να παίζει αποφασιστικό ρόλο στην παραπέρα ανάπτυξη της συνείδησής τους.

Η δομή της γνωστικής δραστηριότητας δεν παραμένει αναλλοίωτη στα διάφορα στάδια της ιστορικής εξέλιξης. Οι ουσιαστικές μορφές των νοητικών διεργασιών, η αντίληψη, η γενίκευση, η παραγωγική και επαγωγική λογική σκέψη, η φαντασία και η αυτοανάλυση, μεταβάλλονται σύμφωνα με τις συνθήκες της κοινωνικής ζωής και την απόκτηση στοιχειωδών γνώσεων.

Οι αλλαγές στην ανθρώπινη πνευματική δραστηριότητα δεν περιορίζονται απλά στη διεύρυνση του ορίζοντα των ατόμων, αλλά οδηγούν στη δημιουργία νέων κινήτρων για δράση και επηρεάζουν ουσιαστικά τη δομή των γνωστικών διεργασιών.

Ο ρόλος των καταγραφικών-λειτουργικών εμπειριών αλλάζει ριζικά.

Δημιουργούνται νέα κίνητρα που ξεπερνούν τη συγκεκριμένη πρακτική δραστηριότητα. Αρχίζουν να εμφανίζονται ενδιαφέροντα που ξεπερνούν τις άμεσες εντυπώσεις.

Η ανθρώπινη γνωστική δραστηριότητα γίνεται μέρος ενός πιο εκτεταμένου συστήματος γενικής ανθρώπινης εμπειρίας, όπως αυτό καθιερώνεται στην πορεία της ιστορίας και κωδικοποιείται στη γλώσσα.

Ο γενικευμένος τρόπος αντανάκλασης της πραγματικότητας αναδομείται ριζικά.

Καινούργιες θεωρητικές λειτουργίες σκέψης προκύπτουν.

Οι διαδικασίες της σκέψης περιέχουν όλο και περισσότερο την αφαίρεση και τη γενίκευση.

Η διαλογιστική που ξεπερνά την άμεση εμπειρία αναδομείται ριζικά.

Εμφανίζεται η ολοκληρωμένη σκέψη, της οποίας τα συμπεράσματα είναι εξίσου υποχρεωτικά με αυτά της προσωπικής εμπειρίας.

Εκτός απ την προσωπική εμπειρία εμφανίζεται και η αφηρημένη εμπειρία. Σχηματίζεται η σφαίρα της δημιουργικής φαντασίας, η οποία με τη σειρά της διευρύνει τον αντικειμενικό κόσμο του ανθρώπου.

Οι βασικές κατηγορίες της ανθρώπινης πνευματικής ζωής, σαν προϊόντα της κοινωνικής ιστορίας, είναι απ τη φύση τους κοινωνικές.

Η ψυχολογία είναι κυρίως η επιστήμη του κοινωνικο-ιστορικού σχηματισμού της πνευματικής δραστηριότητας και των δομών των νοητικών διεργασιών, που εξαρτώνται άμεσα απ τις βασικές μορφές της κοινωνικής πρακτικής και τα στάδια της ιστορικής εξέλιξης της κοινωνίας.

Αφηρημένη εμπειρία

1. Όχι προσωπική εμπειρία.

2. Κύρια σημασία στην κοινωνική εμπειρία.

3. Βάση στα συμπεράσματα της λογικής των ορθολογικών κανόνων (που επικρατούν στη συγκεκριμένη κοινωνία).

4. Καθοδήγηση απ το "ιδανικό".

Το πείραμα του Νεγρεπόντε:

Σ ένα απομονωμένο χωριό της Αιθιοπίας (τη χώρα με τον μεγαλύτερο αναλφαβητισμό στον κόσμο) έριξαν 10 πακέτα με λάπτοπ των 100 δολαρίων χωρίς οδηγίες και μ ένα μικροτσίπ που κατέγραφε τον τρόπο χρήσης τους και τα οποία έπεσαν στα χέρια αναλφάβητων παιδιών.

Σε 4΄ ένας βρήκε το κουμπί on/off και το έδειξε και στους άλλους.

Σε 5 μέρες όλοι χρησιμοποιούσαν γύρω στις 50 εφαρμογές του Android.

Σε 2 βδομάδες τραγουδούσαν και αναγνώριζαν την αγγλική αλφάβητο. Σε 5 μήνες χάκαραν το Android (συγκεκριμένα ξεκλείδωσαν την κάμερα και τακτοποίησαν την επιφάνεια εργασίας σύμφωνα με το γούστο του καθενός).

https://www.scribd.com/doc/78476000/%CE%93%CE%9D%CE%A9%CE%A3%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%97-%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%A0%CE%A4%CE%A5%CE%9E%CE%97-%CE%9B%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%99%CE%91