ΕΝΝΟΙΑ-ΣΗΜΑΣΙΑ-ΝΟΗΜΑ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ-ΠΡΑΞΕΙΣ-ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
ΚΙΝΗΤΡΑ-ΣΚΟΠΟΙ
Σημειώσεις
Γ. Παπανικολάου
(από
Βιγκότσκι-Λούρια-Λεόντιεφ)
Ο μεταφυσικός ψυχολόγος νομίζει ότι ο ψυχισμός
βγαίνει απ το ίδιο το υποκείμενο, απ το κεφάλι του, όπως ο Άγιος Σάντσο πίστευε
πως χτυπώντας την τσακμακόπετρα, πετυχαίνουμε να ξεπηδήσει από μέσα της η φωτιά
(δεν υποψιάζεται πως τα διάπυρα σωματίδια δεν ξεπηδάνε απ το χαλίκι, αλλά απ το
ατσάλι και προέρχονται απ το τρίψιμο του χαλικιού με το
ατσάλι).
Στη διάρκεια των σχέσεων του υποκειμένου με τον
πραγματικό κόσμο, παράγεται η ψυχική αντανάκλαση της πραγματικότητας απ το
υποκείμενο.
Η συνείδηση είναι κοινωνικό προϊόν.
Εμείς υποθέσαμε ότι όλη η οπτική αντίληψη είναι
μια πολύπλοκη σημασιολογική δομή, βασισμένη σε κάποιο σύστημα που μεταβάλλεται
με την ιστορική εξέλιξη.
Περιέχει διάφορα είδη επεξεργασίας της οπτική
πληροφορίας, όπως επεξεργασία της άμεσης εντύπωσης, επεξεργασίας της στα
πλαίσια της πρακτικής εμπειρίας και ακόμη επεξεργασία διαμέσου της γλώσσας και
των μορφών ανάλυσης και σύνθεσης της πληροφορίας.
Η αντίληψη είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που
περιέχει σύνθετες ενέργειες προσανατολισμού, πιθανολογική δομή, ανάλυση και
σύνθεση των χαρακτηριστικών που γίνονται αντιληπτά και διεργασίες λήψης
αποφάσεων. Η αντίληψη είναι μια σύνθετη διαδικασία παρόμοια στη δομή της με τις
διαδικασίες των πλέον σύνθετων γνωστικών δραστηριοτήτων. Είναι μια σύνθετη αλλά
και ενεργητική δραστηριότητα ταξινόμησης των εισαγόμενων πληροφοριών σε γνωστές
κατηγορίες, ένα φαινόμενο στενά συνδεδεμένο με τις λειτουργίες αφαίρεσης και
γενίκευσης της γλώσσας.
(το ανθρώπινο μάτι μπορεί να διακρίνει έως και 2-3
εκατομμύρια διαφορετικές αποχρώσεις, αλλά ο άνθρωπος γνωρίζει μόνο 20-25
ονόματα χρωμάτων).
(Λεόντιεφ, 78) Η αντίληψη ξεπερνά την προσωπική
εμπειρία.
Δεν αντιλαμβανόμαστε τον υλικό κόσμο, παρά μονάχα
όταν τον σκεπτόμαστε.
Από ψυχολογική άποψη, η σκέψη και γενικά η ατομική
συνείδηση, δεν περιορίζεται στις λογικές διεργασίες και στις σημασίες που μέσα
σ αυτές είναι κρυσταλλωμένες. Οι σημασίες από μόνες τους δεν γεννούν τη σκέψη,
αλλά την ανεξαρτητοποιούν, με τον ίδιο τρόπο που το εργαλείο δεν γεννάει την
πράξη, αλλά την ανεξαρτητοποιεί (Λεόντιεφ, 110).
Η έννοια των αντικειμένων σαν δραστηριότητες.
Δραστηριότητα-πράξη-ενέργεια (113-133).
Πράξη είναι προτσές που υπόκειται σε συνειδητό
σκοπό.
Δεν υπάρχει δραστηριότητα χωρίς κίνητρο.
Μερικότεροι/ειδικότεροι σκοποί, γενικός σκοπός
(κίνητρο-σκοπός).
Οι διεργασίες/ενέργειες είναι οι τρόποι, η πορεία
εκτέλεσης της πράξης.
Οι διεργασίες αναφέρονται στις συνθήκες που μέσα σ
αυτές έχει δοθεί ο σκοπός.
Δεν είναι όλες οι διεργασίες συνειδητές.
Κάθε ενέργεια προκύπτει απ τη μεταμόρφωση της
πράξης και την ενσωμάτωση μέσα σε μια άλλη πράξη.
Οι ενέργειες γίνονται λειτουργίες της μηχανής.
Υπάρχει κινητικότητα και μεταμορφώσεις των
συνισταμένων της δραστηριότητας.
Το έργο είναι ένας σκοπός δοσμένος μέσα σε
καθορισμένες συνθήκες.
Στο εργαλείο είναι αποκρυσταλλωμένα τα μέσα, οι
ενέργειες, όχι οι πράξεις και οι σκοποί.
Και η εσωτερική δραστηριότητα και η εξωτερική:
ανεξαρτητοποιούν τις σχέσεις του ανθρώπου με τον κόσμο(Λεόντιεφ, 111).
Ύπαρξη μόνιμων περασμάτων απ την εσωτερική στην
εξωτερική δραστηριότητα (112).
Η εσωτερική και η εξωτερική δραστηριότητα έχουν
κοινή δομή (η σκέψη σαν ζωντανή δραστηριότητα του ανθρώπου, έχει την ίδια
θεμελιακή δομή με την πρακτική δραστηριότητα).
Το αντικείμενο υποκειμενικοποιημένο απ το ίδιο το
ζωτικό προτσές πριν από κάθε ειδική γνωστική (εποπτική) αφομοίωση.
Η ανθρώπινη πρακτική σαν η βάση της ανθρώπινης
γνώσης.
Η δραστηριότητα υλοποιείται,
"εκτείνεται" μέσα στο προϊόν. Ό,τι υπήρξε κίνηση στον εργάτη,
παρουσιάζεται στο προϊόν σαν μια ιδιότητα σε ηρεμία. Η εργασία περνά αδιάκοπα
απ τη δυναμική μορφή στη στατική.
Μια δραστηριότητα διακρίνεται από μια άλλη απ τη
διαφορά των αντικειμένων της. Το αντικείμενο της δραστηριότητας είναι το
πραγματικό της κίνητρο (υλικό ή ιδεατό).
Πίσω απ τη σκέψη βρίσκονται συγκινησιακές και
βουλητικές τάσεις.
Η σκέψη δεν προκύπτει από μια άλλη σκέψη, αλλά απ
την περιοχή των κινήτρων της συνείδησής μας, όπου περιλαμβάνονται οι ορμές και
οι ανάγκες μας, τα ενδιαφέροντα και οι παρωθήσεις μας, τα πάθη και οι
συγκινήσεις μας.
Η λήψη συνείδησης των κινήτρων τα μεταμορφώνει σε
κίνητρα-σκοπούς.
Όταν το υποκείμενο δεν έχει συνείδηση του
κινήτρου, αυτό αντανακλάται ψυχολογικά στην πράξη με ιδιαίτερη μορφή, τη μορφή
του συγκινησιακού χρωματισμού των πράξεων.
Η δραστηριότητα γίνεται πολυ-παρωθητική, δηλ με
πολλαπλά κίνητρα.
Ιεραρχημένη σχέση κινήτρων.
Διαμορφωτικά με σημασία κίνητρα.
κίνητρα-διεγέρσεις.
Κίνηση των κινήτρων προς τους σκοπούς. Τροποποίηση
της ιεραρχίας τους.
Η παρωθητική σφαίρα της προσωπικότητας έχει
πάντοτε πολλά κυρίαρχα κίνητρα.
Η συνείδηση δεν μπορεί να συναχθεί απ τη σκέψη
γιατί η συνείδηση δεν προσδιορίζεται απ τη σκέψη, αλλά απ το είναι: απ την
πραγματική ζωή του ανθρώπου.
Η έννοια της συνείδησης είναι πιο πλατιά απ την
έννοια της σκέψης. Πρέπει να κατανοηθεί όχι μονάχα σαν γνώση, αλλά και σαν
σχέση, σαν προσανατολισμός.
Η ατομική συνείδηση δεν μπορεί ν αναχθεί σε μια
απρόσωπη γνώση. Είναι πάντοτε σε συγκινησιακή κατάσταση. Η συνείδηση δεν είναι
μονάχα γνώση, αλλά και σχέση.
Η συνείδηση αντανακλάται στη λέξη, όπως ο ήλιος σε
μια σταγόνα νερού. η εννοηματωμένη λέξη είναι ο μικρόκοσμος της συνείδησης. η
σχέση της λέξης με τη συνείδηση είναι σχέση ενός μικρού κόσμου με ένα μεγάλο
κόσμο, ενός κυττάρου με τον οργανισμό, του ατόμου με τον κόσμο.
Το συναίσθημα και η σκέψη αποτελούν διαφορετικούς
συνειδησιακούς τύπους.
Δεν είναι η σκέψη που σκέπτεται, τα συναισθήματα
που αισθάνεται, οι πεποιθήσεις που πιστεύει. Είναι ο άνθρωπος που σκέπτεται,
αισθάνεται και πιστεύει.
Ανάμεσα στο αντιληπτό και συνειδητό περιεχόμενο
δεν υπάρχει άμεση σύμπτωση.
Το αντιληπτό περιεχόμενο για να γίνει γεγονός της
συνείδησης, χρειάζεται να πιάσει μέσα στη δομή της δραστηριότητας, τη θέση του
άμεσου σκοπού της πράξης.
Το μοναδικό μέσο για να συγκρατηθεί ένα
οποιοδήποτε περιεχόμενο σαν αντικείμενο της συνείδησης, είναι να ενεργούμε σε
σχέση με το περιεχόμενο αυτό, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, παύει σύντομα να
είναι συνειδητό.
Η προσοχή δεν συνίσταται στο "να στρέφεις το
βλέμμα" πάνω στο αντικείμενο, αλλά να είσαι ενεργός σε σχέση με το
αντικείμενο αυτό.
Ο λόγος είναι σκόπιμη επικοινωνιακή δράση.
Προσδιορίζεται: όχι μόνο απ τον ατομικό στόχο,
αλλά και απ τα εργαλεία που διαθέτει η κοινωνία.
Αρχική λειτουργία γλώσσας.
Όχι σχηματισμός αφαιρέσεων και γενικεύσεων για τις
κατηγοριακές σχέσεις, αλλά αναβίωση (κατασκευή) κατάλληλων καταγραφικών και
πρακτικών περιστάσεων.
Σε πρωτόγονες κοινωνίες, χρήση μεταφορικών
ονομάτων. Συσχετίζοντας τα χρώματα με συγκεκριμένες καταστάσεις πρακτικής
σημασίας.
Η γλώσσα είναι η πραγματική συνείδηση, η πρακτική
συνείδηση που υπάρχει εξίσου για άλλους ανθρώπους και για μένα τον ίδιο (Μαρξ).
Η γλώσσα δεν είναι ο δημιουργός της συνείδησης, αλλά
μια μορφή της ύπαρξής της.
Μετάβαση απ την αισθητηριακή στη λογική συνείδηση.
Στο παιδί: μεταγωγικός συλλογισμός (οι άμεσες
εντυπώσεις παίζουν μεγαλύτερο ρόλο απ τα λεκτικά και λογικά σχήματα, που δεν
έχουν ακόμη αναπτυχθεί).
Κορίτσι 16 μηνών ανοίγει το στόμα για ν
αναπαραστήσει το άνοιγμα του κουτιού και την ανάγκη να το κάνει μεγαλύτερο. Το
παιδί δημιούργησε στο μυαλό του μια αισθησιοκινητική παράσταση των σχέσεων που
εμπλέκονται στο πρόβλημα (εκτελεί απλές κινητικές πράξεις στο νου).
Στην αρχή (στο μωρό) το αντικείμενο είναι μια
προέκταση των πράξεών του.
Το μωρό οικοδομεί εσωτερικά μοντέλα ενεργειών.
Αναγνωρίζει τ αντικείμενα με τη βοήθειά τους.
Αισθησιοκινητική σκέψη, δηλ εσωτερικευμένη πράξη.
Στην αρχή η γλώσσα απλά συνοδεύει την ενέργεια.
Από ένα σημείο και πέρα, η λέξη προκαλεί την
ενέργεια.
Συμπεριληπτική σχέση.
Προ-εννοιακή σκέψη. Το προσδιοριστικό
χαρακτηριστικό μιας έννοιας (μπαμπάς) εκφράζεται με τη χρήση παραδειγμάτων,
παρά με μια εννοιολογικά περιεκτική λέξη (παιδιά), (πχ αυτός έχει Λισιέν και
Ζακλίν).
Συγκριτισμός και αντιπαράθεση.
Το διακριτικό γνώρισμα της λέξης είναι η
γενικευμένη αντανάκλαση της πραγματικότητας.
Το να ονομάζεις = συναγάγεις την ιδεατή πλευρά των
αντικειμένων.
Το εργαλείο είναι φορέας της πρώτης γνήσιας, αληθινής
αφαίρεσης.
Σε κάθε σκέψη υπάρχει μια ενότητα του
συναισθήματος και των νοητικών διαδικασιών.
Αλλάζει όχι μόνο το εμπράγματο περιεχόμενο της
λέξης, αλλά και ο χαρακτήρας της αντανάκλασης
και της γενίκευσης της πραγματικότητας μέσα στη λέξη.
Συγκεκριμένη ή περιστασιακή σκέψη.
Ομαδοποίηση ως προς συγκεκριμένη κατάσταση με βάση
την πρακτική αξία ή "αναγκαιότητα".
Οι λέξεις έχουν τελείως διαφορετικές λειτουργίες
απ ότι σ ένα σύστημα αφαιρετικής σκέψης.
Χρησιμοποιούνται όχι για να κωδικοποιήσουν τα αντικείμενα
σε εννοιολογικά σχήματα, αλλά για ν αναδείξουν την πρακτική σχέση αυτών των
αντικειμένων.
Οι λέξεις αποκτούν διαφορετική σημασία στα διάφορα
στάδια της εξέλιξης.
(61) οι ψυχολογικές διεργασίες που προσδιορίζουν
τη χρήση των λέξεων υπόκεινται σε αλλαγές, ανάλογα με τις κοινωνικοοικονομικές
συνθήκες.
Καταγραφική αντίληψη ή καταγραφική ανάκληση των
σχέσεων μεταξύ των αντικειμένων (ομαδοποιεί σε οικογένειες).
Η ομαδοποίηση δεν βασίζεται σε μια λέξη, αλλά στη
μνήμη.
Στην αρχή στη δομή της λέξης μόνο η εμπράγματη
αναφορά (απ τις λειτουργίες μόνο η δηλωτική και η ονομαστική).
Η σημασιοδοτική δημιουργείται αργότερα και
αναπτύσσεται.
Η φωνητική και η σημασιολογική πλευρά της λέξης
συγχωνεύονται στην αρχή και σταδιακά διαχωρίζονται.
Η σημασία της λέξης πρέπει να διαχωριστεί απ την
περιεχόμενη στη λέξη υποδήλωση του αντικειμένου (άγαλμα(αγάλλομαι), statue(ακίνητο)).
Οι λέξεις παιδιού-ενηλίκων, μπορεί να συμπίπτουν
στην εμπράγματη αναφορά τους, αλλά όχι στη σημασία τους.
Ο διαχωρισμός της λέξης απ την εποπτεία, μεταθέτει
τον σχηματισμό των εννοιών στο καθαρά λεκτικό επίπεδο, που δεν είναι
ενδεδειγμένο για το παιδί (134).
Οι ψευδοέννοιες δεν ανήκουν αποκλειστικά στην
παιδική σκέψη. Και στη δική μας καθημερινή ζωή, η σκέψη πολύ συχνά επιτελείται
με ψευδοέννοιες.
Σκέψη ενηλίκου: περιέχει κατάλοιπα συμπλεκτικής
σκέψης.
Γενικές παραστάσεις: μεταβατικό στάδιο απ τα
συμπλέγματα και τις ψευδοέννοιες στις γνήσιες έννοιες.
Διαφορετικά είδη γενικεύσεων στα διάφορα κοινωνικά
συστήματα.
Αντιλαμβάνεται την έννοια βάζω μαζί με πρακτικό
τρόπο, δηλ βάζω δίπλα-δίπλα (μπουκάλι-ποτήρι-γυαλιά, 77).
Προσδιορισμός της σχέσης αντί της ομοιότητας.
2 είδη εννοιών: καθημερινές, επιστημονικές
(ακαδημαϊκές).
Αφού καθιερώσει ένα σύστημα ταξινόμησης των
αντικειμένων, ο έφηβος αναπτύσσει ένα σύστημα ιεράρχησης εννοιών
(επικεντρώνεται στις κατηγοριακές σχέσεις των αντικειμένων, και όχι στο
συγκεκριμένο τρόπο που επιδρά το ένα στο άλλο).
Η καταγραφική σκέψη βασίζεται στην πρακτική
εμπειρία του ατόμου, ενώ η κατηγοριοποιητική αποτελεί κοινή εμπειρία της
κοινωνίας.
Τώρα χρησιμοποιεί τις λέξεις σαν κύρια εργαλεία
αφαίρεσης και γενίκευσης. Μεταβάλλεται η φύση των λέξεων: το μήνυμα που
περιέχουν.
Σημασία: ορισμένες σχέσεις γενικότητας μιας
έννοιας προς τις άλλες έννοιες.
Η σημασία δηλώνει έναν ειδικό βαθμό γενικότητας.
Η έννοια της σημασίας εκφράζει τη σύνδεσή μας με
την κοινωνική συνείδηση.
Η σημασία είναι η γενίκευση της πραγματικότητας
που έχει κρυσταλλωθεί στη λέξη ή στην πρόταση. Η ιδεατή, πνευματική μορφή της
κρυστάλλωσης της εμπειρίας και της κοινωνικής πρακτικής της ανθρωπότητας.
Η σημασία είναι η μορφή που μ αυτή ένας άνθρωπος
αφομοιώνει την ανθρώπινη εμπειρία, γενικευμένη και αντανακλασμένη στη συνείδησή
του.
Η έννοια του νοήματος: το ρίζωμα της ατομικής
συνείδησης μέσα στο είναι του ανθρώπου.
Η γλώσσα αν και φορέας σημασιών, δεν είναι ο
δημιουργός τους. Κάτω απ τιος σημασίες υπάρχουν οι τρόποι δράσης
(διεργασίες-πράξεις) που έχουν καλλιεργηθεί κοινωνικά μέσα στην πρακτική.
Οι έννοιες είναι το αποτέλεσμα ενός προτσές
αφομοίωσης "ολοέτοιμων" σημασιών, που καλλιεργήθηκαν ιστορικά.
Στην αρχή τα συναισθήματα και οι συγκεκριμένες
ιδέες χρωματίζουν το νόημα των λέξεων (συμφέροντα~).
(στην κατηγοριοποιητική σκέψη) ένα ιστορικά
αναπτυσσόμενο σημασιολογικό σύστημα διέπει το νόημα των λέξεων.
Οι σημασίες διαθλούν τ αντικείμενα για το άτομο,
ανεξάρτητα απ τις σχέσεις με τη ζωή του, με τις ανάγκες του και τα κίνητρά του.
Για τη συνείδηση του ανθρώπου που πνίγεται, ένα
φτωχό καλάμι απ όπου στηρίζεται, διατηρεί πάντοτε τη σημασία του καλαμιού, όμως
είναι άλλο πράγμα πως το καλάμι αυτό παίρνει γι αυτόν το νόημα "της
σανίδας σωτηρίας".
Μια λέξη διατηρεί το πρωταρχικό νόημά της, έχει
όμως παράλληλα μια ευρεία, δευτερεύουσα σημασία, που αφορά όχι μόνο τη συγκεκριμένη
ομάδα αντικειμένων, αλλά και όσα σχετίζονται πρακτικά μαζί τους.
Η έννοια στηρίζεται εξίσου στην ανάλυση και τη
σύνθεση.
Η συμπλεκτική σκέψη μόνο σε συνδέσεις (αδυναμία
αφαίρεσης).
Ο καθορισμός μιας έννοιας είναι μια ξεκάθαρα
λεκτική και λογική λειτουργία.
Το άτομο που ορίζει τη μηλιά σαν δέντρο και την
κατσίκα σαν ζώο, παραμερίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μηλιάς και της
κατσίκας, και απομονώνει μια ουσιαστική ιδιότητα του καθενός, που το κατατάσσει
σε μια συγκεκριμένη κατηγορία.
οι έννοιες διαφέρουν. Οι σημασίες είναι κοινές,
δεσμευτικές συμβάσεις, Σημασίες είναι οι πληροφορίες (λεκτικές, γραμματικές,
συντακτικές).
Έννοια είναι αυτό που έχω καταγράψει στο μυαλό μου
για τα όντα.
Σημασία είναι αυτό που η γλώσσα καθορίζει σαν
περιεχόμενο μιας λέξης , οριοθετώντας κάθε έννοια.
Νόημα είναι ο κατάλληλος συνδυασμός ενός συνόλου
σημασιών, ώστε να δίνουν στο επίπεδο της πρότασης μια σημασία συνολική, που δεν
θα προσκρούει στις συνθήκες αλήθειας (πρόταση-ελάχιστος φορέας νοήματος).
Η ανθρώπινη γνωστική δραστηριότητα γίνεται μέρος
ενός πιο εκτεταμένου συστήματος γενικής ανθρώπινης εμπειρίας (κωδικοποιείται
στη γλώσσα).
Δυνατότητα συναγωγής συμπερασμάτων όχι μόνο με
βάση την προσωπική εμπειρία, αλλά και με βάση ολοκληρωμένες λεκτικές και λογικές
διεργασίες (αφηρημένη εμπειρία).
Η δημιουργική φαντασία διευρύνει τον αντικειμενικό
κόσμο του ανθρώπου.
Οι κοινωνικοιστορικές αλλαγές προσφέρουν νέο
περιεχόμενο στον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου, δημιουργούν νέες μορφές
δραστηριότητας, δημιουργούν νέες δομές γνωστικής λειτουργίας.
Νέοι τρόποι σκέψης
Δραστηριότητες στοιχειώδους μορφής (εργάτες).
Άλλο γράμματα, άλλο φθόγγοι (γάλα, γέρος,
λίγα-λαγός).
την κόρη, τον πόνο, τον τόνο, cat, top, trip.
ένα ζοφερό θέαμα προσφέρεται στα μάτια σας.
αυτό που προσφέρεται είναι ένα ζοφερό θέαμα.
(αυτό που θα διαδραματιστεί μπρος στα μάτια σας
είναι μια τραγωδία).
Πίσω απ την ίδια γραμματική δομή μπορεί να
κρύβεται μια εντελώς διαφορετική, εσωτερική ψυχική.
Μια λέξη μεταβάλλει τη σημασία της κατά την
εξέλιξή της με τον ίδιο τρόπο όπως στο παιδί.
Στην ατομική συνείδηση οι σημασίες εξατομικεύονται
και υποκειμενικοποιούνται.
Η γραπτή γλώσσα αναγκάζει το παιδί να δρα
περισσότερο με τη νόησή του.
Οι έννοιες που ψυχολογικά εμφανίζονται σαν
σημασίες λέξεων, εξελίσσονται (μετάβαση απ τη μια δομή γενίκευσης σε άλλη). οι
σημασίες των λέξεων αναπτύσσονται.
Σημασία λέξεων
ενότητα νόησης και γλώσσας.
Στην ιστορική εξέλιξη της γλώσσας μεταβάλλεται η
σημασιολογική δομή των σημασιών των λέξεων και η ψυχολογική υφή αυτής της
σημασίας.
Η φύση των σημασιών συνίσταται προπάντων στην
γενίκευση που περιέχεται σε κάθε λέξη.
Μπορεί ν αλλάζει η σχέση της σκέψης προς τη λέξη.
Η σημασιολογική νοηματική πλευρά της γλώσσας και η
εξωτερική φωνητική πλευρά της γλώσσας υπόκεινται στους δικούς τους ιδιαίτερους
νόμους (πολύπλοκη ανομοιογενής ενότητα),
(αναπτύσσονται σε αντίθετες κατευθύνσεις).
Όταν μεταβάλλεται η σκέψη σε ομιλία, διαρθρώνεται
και μεταβάλλεται.
Ασυμφωνία γραμματικού και ψυχολογικού υποκειμένου
και κατηγορήματος.
Η σκέψη δεν ισούται ποτέ με την άμεση σημασία των
λέξεων.
Η σημασία μεταδίδει τη σκέψη στο δρόμο της προς τη
ρηματική έκφραση, δηλ ο δρόμος απ τη σκέψη στη λέξη είναι έμμεσος, εσωτερικά
διαμεσολαβημένος.
Οι σχέσεις ανάμεσα στη σκέψη και τη λέξη δεν είναι
αρχέγονες, δοσμένες μια για πάντα. δημιουργούνται στην εξέλιξη και εξελίσσονται
και οι ίδιες.
Η σημασία είναι μόνο ένας τομέας του νοήματος που
προσλαμβάνει η λέξη στα συμφραζόμενα μιας γλωσσικής έκφρασης, και μάλιστα είναι
η σταθερότερη και ομοιογενέστερη περιοχή.
Λειτουργώντας μέσα στο σύστημα της ατομικής
συνείδησης, οι σημασίες δεν πραγματώνονται οι ίδιες, αλλά πραγματώνουν την
κίνηση του προσωπικού νοήματος που ενσαρκώνεται σ αυτές.
Μια λέξη προσλαμβάνει εύκολα άλλο νόημα σε άλλη
συνάφεια.
Η σημασία είναι, αντίθετα, αμετάβλητη και
αμετακίνητη και παραμένει σταθερή σ όλες τις μεταβολές του νοήματος της λέξης
σε διαφορετικά συμφραζόμενα.
Για τον εργάτη το νόημα της εργασίας του δεν
βρίσκεται μέσα σ αυτό που παράγει, αλλά μέσα στον μισθό που γι αυτόν εργάζεται.
Αυτός που εμπορεύεται ορυκτά, δεν βλέπει παρά την
εμπορευματική αξία, αλλά όχι την κύρια φύση του ορυκτού. Δεν έχει το
ορυκτολογικό νόημα.
Το προσωπικό νόημα είναι πάντοτε νόημα κάποιου
πράγματος.
Απ τα συμφραζόμενα στα οποία έχει ενταχθεί η λέξη
προσλαμβάνει νοητικά και συναισθηματικά περιεχόμενα και σημαίνει έτσι
περισσότερα και λιγότερα απ ό,τι περιέχεται στη σημασία της.
Διευρύνει τον κύκλο των σημασιών της.
Το νόημα μιας λέξης είναι η ολότητα όλων των
ψυχικών δεδομένων, όσα παράγει η λέξη στη συνείδησή μας.
Είναι λοιπόν το νόημα ένα δυναμικό ρέον και
πολύπλοκο δημιούργημα, με πολλαπλούς τομείς διαφορετικής σταθερότητας.
(Λεόντιεφ)
Στις σημασίες εκφράζονται οι ιδεατές μορφές
ύπαρξης του κόσμου όπως αποκαλύπτονται στο σύνολο της ανθρώπινης πρακτικής, ενώ
στα προσωπικά νοήματα έχουμε τη διάθλαση του κόσμου υπό το πρίσμα των αναγκών
και των κινήτρων του εκάστοτε υποκειμένου.
Αν το νόημα είναι μια δικαιολογία, μπορούμε να την
εκφράσουμε τη σκέψη με τις φράσεις:
το ρολόι έπεσε (γιατί σταμάτησε το ρολόι).
εγώ φταίω που έσπασε, έπεσε.
δεν αγγίζω συνήθως ξένα πράγματα. τίναξα μόνο τη
σκόνη.
Το νόημα δεν συνίσταται από μεμονωμένες λέξεις.
Το νόημα αποτελεί πάντα μια ολότητα, κάτι σε
έκταση και μέγεθος μεγαλύτερο από μια μεμονωμένη λέξη.
Το πραγματικό νόημα κάθε λέξης καθορίζεται σε
τελική ανάλυση απ όλο τον πλούτο των στοιχείων που υπάρχουν στη συνείδηση και
που αναφέρονται σ ό,τι εκφράζει η
αντίστοιχη λέξη.
Ανάμεσα στο νόημα και τη λέξη υπάρχει πολύ
μεγαλύτερη αυτονομία, απ ότι ανάμεσα στη σημασία και τη λέξη.
Το νόημα χωρίζεται το ίδιο εύκολα απ τη λέξη, όπως
μπορεί να προσκολληθεί σταθερά σε μια άλλη.
Στην εσωτερική γλώσσα ο καθολικός κανόνας είναι η
ηγεμονία του νοήματος πάνω στη σημασία, της πρότασης πάνω στη λέξη, όλων των
συμφραζόμενων πάνω στην πρόταση. (ιδεολογία~).
Στην εσωτερική γλώσσα η λέξη είναι πολύ
περισσότερο φορτωμένη με νόημα απ ότι στην εξωτερική.
Η εσωτερική γλώσσα είναι σε σημαντικό βαθμό μια
νόηση με καθαρές σημασίες.
Η δομή της προσωπικότητας είναι η συνάφεια των
διαφόρων συστημάτων από πραγματικές σχέσεις, που έχουν σχηματιστεί και που
μπαίνουν σε πάλη.
Αρμονική προσωπικότητα δεν σημαίνει καθόλου
προσωπικότητα χωρίς εσωτερική πάλη.
Οι δραστηριότητες που συγκροτούν τα θεμέλια της
προσωπικότητας περικλείουν επίσης τις θεωρητικές δραστηριότητες.
Η ανάπτυξη της προσωπικότητας συνεπάγεται τη
μετατόπιση των αναγκών προς τη δημιουργία (δεν μπορεί ν αναπτυχθεί στα πλαίσια
της κατανάλωσης).
Οι κόμποι των διασταυρώσεων των δραστηριοτήτων του
υποκειμένου και η ιεραρχία τους, σχηματίζουν το "μυστικό κέντρο" της
προσωπικότητας που ονομάζουμε "εγώ". Αυτό είναι τοποθετημένο όχι μέσα
στο άτομο, αλλά μέσα στο είναι του.
